In het eerstvolgende nummer van literair tijdschrift Liter verschijnen twee gedichten van mijn hand. Ze hebben als overkoepelende titel: het jaar 1916. 1916 is thema van het nummer.
Ik schrijf, het zal je niet verbazen, over WO I (de slag aan de Somme, de slag bij Mametz), maar, dat zal je ook niet vreemd vinden, beschouw die door de ogen van dichters: Martinus Nijhoff, Paul van Ostaijen, Siegfried Sassoon en Robert Graves. De laatste twee, én legerofficier én dichter, zijn met hun in poëzie en proza gegoten oorlogservaringen in feite de scheppers geworden van de adembenemende poet's walk langs dito Belgische loopgraven en oorlogsbegraafplaatsen. Sassoon en Graves waren strijdende dichters of zo je wilt dichtende strijders. Romantici ook, tegen het oorlogsgeweld maar vooral vóór de hechte oorlogsvriendschappen die erdoor ontstonden. Lees Sassoon er maar op na.
Paul van Ostaijen schreef het gedicht:
'Gulden Sporen Negentienhonderd Zestien', met de schitterende regel:
"...jaar dat woord werd, woord dat vlees werd ...". Die regel werd de titel van mijn eerste gedicht.
Martinus Nijhoff schreef: 'Zingende soldaten', wat de titel werd van het tweede gedicht.
Alleen al aan de titels kun je het modernisme van Van Ostaijen en Nijhoff aflezen. Ze waren strijders met de pen, namen afstand, reflecteerden, legden ironie als een vitrage over de afschuw heen.
Maar beide veldslagen ook gezien door de ogen van fotograaf
Erwin Olaf in een interview (in de Wereld draait door) over zijn tentoonstelling Catwalk in het Rijksmuseum. Die tentoonstelling valt volgens zijn gevoel samen met de vluchtelingencrises. In de vorm van een ruwe tegenstelling. Hij voelt zich daarover oprecht ongemakkelijk.
Én door de ogen van Aad van der Drift, trouwe vriend en verwoed verzamelaar van alles wat met WO I te maken heeft. Ook ooggetuige en recensent van het monument dat de slag bij Mametz herdenkt. Hij geeft in ons gesprek én in het gedicht ongegeneerd lucht aan zijn afschuw over die vuurspuwende vuurrode draak.
Eigenlijk gaan beide gedichten natuurlijk over engagement. Met een enorme omhaal van woorden, dat wel.
Paul van Ostaijen, Het Sienjaal. In de Verzamelde gedichten (1981)
M. Nijhoff, De Wandelaar. In de Verzamelde gedichten (1964)
De wereld draait door van 19 februari 2016.
Over Mametz:
Zie ook Michel Renshaw, Mametz wood. Battle ground Somme. Leo Cooper (1999) en Nigel Cave Pen&Sword Military (2006, 2011).
