donderdag 10 december 2009

Boeren praten wel , op de gekste momenten

komen de tranen naar boven
Een terugblik ter opfrissing van het geheugen, een kleine zijsprong van dit blog

MKZ een jaar later 4 april 2002
Een week of wat geleden was bij het televisieprogramma Barend en Van Dorp de veearts Jaap de Boer op bezoek. Het was een jaar geleden dat de MKZ-crisis uitbrak en het programma wilde daar aandacht aan besteden. Het was 20 maart 2002. Het boek dat Jaap de Boer over de crisis schreef, heet Het ga je goed lieve Evelien. De Boer werkte als veearts mee met de ruimingen. Als veearts en dus als deskundige hoewel een veearts net als een gewone arts bedoeld is om leven in stand te houden, niet om het vernietigen. Maar hij klungelde tenminste niet. En dat kan niet van alle ontruimers gezegd worden. In ieder geval niet door de varkensboer die het niet langer kon aanzien en de mensen van de ontruimingsdienst zijn erf af gooide omdat ze zijn varkens nodeloos lieten lijden, ze gewoon niet dood kregen. Hij heeft geen vergoeding gekregen voor zijn geruimde dieren.
Heeft u geen gruwelijke spijt dat u aan de ruimingen van het vee hebt meegewerkt, vraagt Jan Mulder emotioneel. De Boer zegt nee, op zich zelf niet, het was uiteindelijk een waardevolle periode, mensen met emoties dragen geen maskers en het beleid moest toch uitgevoerd worden al was ik het niet eens met het automatisme dat er in sloop. Hij voegt eraan toe er nu geen mond- en klauwzeer meer is en dat hij heeft meegewerkt aan het laten verdwijnen van een hele gevaarlijke ziekte. Natuurlijk is hij het ook niet eens met de gekozen methode, maar er mocht niet gevaccineerd worden.
Ik voel me er ongemakkelijk bij. Er is immers niet zo veel tussen te brengen en ook ik bleef samen met alle andere niet-boeren van Nederland op mijn achterste zitten toen wij met zijn allen riepen dat het achterlijk was wat er gebeurde en dat er geënt moest worden.
Jan Mulder heeft geen last van dit soort gedachten. "Je verandert, je degeneert", roept hij. En dat het hem aan Auswitz had doen denken. Maar dat had het Jaap de Boer ook gedaan die nog opmerkt dat er bij een volgende uitbraak weer geruimd zal moeten worden en dat hij zich als dierenarts misbruikt voelt, want dat er geen nieuw beleid is. "Het enige dat is voorkomen is zelfmoord onder de boeren".
Het beleid bepaalt gelijke behandeling van, zeg maar , huiskonijnen, geitjes op de kinderboerderij en een kudde zeldzame schapen en, zeg maar, een schuur met honderden koeien of varkens erin.

woensdag 9 december 2009

Schaapherdersleven
















Het land is gewoon het land

'We hebben nu 250 schapen en al honderd lammeren', vertelt Roos, 'dat is te veel om in de Pyreneeën te overwinteren, we kunnen de schapen daar niet op stal zetten en als we ingesneeuwd zijn is het buiten veel te koud, zeker voor de lammetjes. Bovendien is er op die hoogte niet genoeg voor ze te eten. Vandaar dat we 's winters aan de kust van de Middellandse Zee zitten waar het klimaat milder is, al is het ook erg droog. Vorig jaar zaten we in Vendres, dit jaar in Saint Nazaire.

Onze lammetjes zijn altijd buiten bij de kudde. Ze zijn altijd bij hun moeders die de hele dag lopen te grazen. We trekken met z'n allen rond. Het land is gewoon het land. Soms wordt het gehooid. Op gehooid land is het fijn voor de schapen want dat heeft meer gras. Door de droogte is er niet veel, maar elke dag ontdekken we nieuwe stukjes voor ze. Schapen eten ook graag lamsoor. Het grazen in dit zilte gebied maakt ze wel dorstig. Dus als we 's avonds met de kudde thuiskomen is het eerste wat we doen grote bakken vullen met water. Dan is het een drukte van zich elkaar verdringende beesten.

Het is herfst. We zitten op de dijk met onze rug naar de droge bedding van de rivier de Réart. We kijken over dit stuk land dat omzoomd wordt door populieren, reusachtige rietpluimen van wel vier meter hoog, woekerende braamstruiken en tamariksen. De tamariks doet het hier aan de kust van de Middellandse Zee enorm goed. Die kan goed water opzuigen uit droge en zilte grond. Groene sprieten en sprietjes zitten verstopt tussen uitgebloeid lamsoor. De aanzetten van de nieuwe plantjes zijn al te zien. Overal zie je ook zeekraal en plukken helmgras. Je kan wel zien dat we vlakbij zee zitten.

Tanja en Flip
De kudde graast onder de hoede van border collies, schapendrijvers in hart, nieren en genen. Roos en Daniël hebben er allebei twee. Die van Roos heten Tanja en Flip, die van Daniël Babou en Toy. Vandaag is Roos de schaapherder en moeten Tanja en Flip aan het werk. Tanja is nu drie jaar en bijna helemaal wit. Alleen haar kop is zwart, met wijd uitstaande oren. Heel apart. Tanja is goed, alleen soms te heftig, maar als ze twijfelt tussen het instinct dat haar drijft achter de schapen aan te gaan en het teken van de herder, wacht ze op het teken.
Laat me gaan, zie je haar ogen roepen.
Ze kan erg jaloers zijn op Flip.
Logisch, Flip is pas een jaar en een en al onstuimigheid, hij heeft dus veel aandacht nodig, kan ook nog niet zo goed luisteren. Hij let wel heel erg op Tanja die in haar eentje beter drijft dan met hem erbij. Flip kan haar heel erg in de weg lopen, wil alles sneller en gaat er dan als een dolle vandoor.
Maar ze moeten het ook samen leren.
Border collies zijn enorm leergierige honden.
De herder is constant bezig hun gretigheid af te remmen en de goede kant op te sturen.
Flip is een zwart-witte border collie, zijn witte kop heeft over het rechteroog een zwarte vlek wat een grappig effect geeft.

'Flip leert het al aardig', zegt Roos.

Schapen drijven
De training van een border collie kan wel drie jaar duren. Ze moeten feilloos de bevelen van de herder opvolgen:

Avance..! naar voren..!
Viens par là..! Ga daarlangs..!
Stop…!
Ne pas bouger..! Niet bewegen..!
Doucement..! Voorzichtig..!
Viens ici..! Kom hier..!
Au pied..! Aan de voet..!
Tanja en Flip zijn Franse honden. Vandaar. En ze hadden het al gezien, een plukje schapen links achteraan de kudde dreigt naar de wijngaard van de buren te stromen.
'Naar voren!', roept Roos. 'Ga daarlangs!' Beide honden schieten als pijlen uit bogen weg.
'Soms zijn ze te gretig', zegt ze. 'Als ik 'stop' roep, moeten ze meteen stoppen en niet doorschieten. Ze moeten achter de afgedreven schapen langs, daar gaan zitten en zo de stroom keren. Als ik 'niet bewegen' roep moeten ze als een standbeeld zijn'.
Dat vinden Tanja en Flip moeilijk. Tanja wil de schapen opduwen en als ze niet meteen doen wat zij wil, ze met een razendsnelle beweging in de achterpoot bijten. Flits! We zien een wondje, een rood merkteken. Even later drinkt het lammetje alweer bij de moeder.
'Hier komen! Voet!'
Flip kom tien meter te ver uit.
'Het is een kwestie van timen', zegt Roos, 'dat kan hij nog niet goed genoeg'.
Ze prijst beide honden.

Flessenlammeren
'Normaal is dat een lammetje drinkt bij de moeder en dat het na een tijdje ook begint te grazen. Maar soms is een schapenmoeder gewoon niet zo'n goede moeder. Of ze is al te oud en ze krijgt toch nog een lammetje. Of ze krijgt een tweeling en ze heeft maar melk voor een. Dan zetten we het lam op de fles'.
Roos is bezig een fles klaar te maken, ze meet de melkpoeder af en lengt die aan met water:
'Flessenlammeren zijn niet sterk, een op de twee gaat dood. Flessenlammeren zijn ook duur, te duur eigenlijk. Het is veel werk en het kan nooit uit. Af en toe moet je kiezen of delen, anders wordt het nooit wat. We hebben er deze herfst gelukkig maar twee. We proberen die te laten adopteren door moeders waarvan het lam dood werd geboren. Je zet moeder en lam dan bij elkaar in het hok, net zo lang tot de moeder van het lammetje gaat houden.
Wat je ook kunt doen is de huid van zo'n dood geboren lammetje stropen en die het adoptielam aantrekken. Als een pyjamaatje. De geur van het dode lam vermengt zich dan met die van het lammetje en de moeder accepteert het gemakkelijker. Het is een oude techniek die goed werkt. Natuurlijk, je houdt de moeder voor de gek. Maar aan het eind is iedereen blij.'

Een nieuw lam
Het nieuwe lammetje is helemaal goed
het is niet als de moeder zwart, lichtgrijs, donkergrijs
maar wit, nee, niet als sneeuw natuurlijk
maar als het zout van de Middellandse Zee
het is gisteren geboren
het staat apart in een kleine wei
samen met zijn moeder
het hoeft nog niet mee met de kudde
vanzelf.


Een dood geboren lam
Gisteren is er een lammetje dood geboren
dat is een van de ergste dingen voor een herder:
'Ik zat met een groot stuk van mijn arm in de schapenmoeder
het kopje lag verkeerd
draaien ging niet
het is gestikt van ademnood
zielig', zegt Roos.